Ánh sáng đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của con người. Không chỉ đơn thuần giúp chúng ta nhìn thấy thế giới xung quanh, ánh sáng còn có những tác động sâu sắc đến cơ thể và cảm xúc. Nguyên nhân chính là do ánh sáng ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhịp sinh học, hay còn gọi là đồng hồ sinh học của cơ thể. Nhịp sinh học là những phản ứng sinh lý, sinh hóa và trao đổi chất diễn ra trong chu kỳ gần 24 giờ, thích ứng với quá trình ngày và đêm. Sự khỏe mạnh và hạnh phúc của chúng ta phụ thuộc rất nhiều vào nhịp điệu này.
Ánh sáng tác động đến nhịp sinh học thông qua các tế bào hạch trong võng mạc, nơi sản xuất melanopsin, một chất kiểm soát quá trình sản xuất hormone. Ba hormone quan trọng chịu tác động mạnh mẽ của ánh sáng là melatonin, cortisol và serotonin. Melatonin, được tiết ra vào buổi tối, làm chậm quá trình trao đổi chất và chuẩn bị cho giấc ngủ. Cortisol đạt đỉnh vào buổi sáng, kích thích sự trao đổi chất và giúp chúng ta tỉnh táo. Serotonin hoạt động như một chất kích thích và tạo động lực, mang lại cảm giác hạnh phúc. Ánh sáng đủ và đúng thời điểm giúp điều khiển hiệu quả sự cân bằng giữa các hormone này.
Trong hàng triệu năm tiến hóa, con người đã quen với mô hình ánh sáng mặt trời ban ngày và bóng tối vào ban đêm. Ánh sáng trắng ban ngày (giống ánh sáng mặt trời buổi bình minh) kích thích sản xuất cortisol, tăng cường sự tỉnh táo và tập trung. Ngược lại, ánh sáng vàng vào buổi tối thúc đẩy sản xuất melatonin, giúp dễ ngủ và ngủ sâu hơn. Tuy nhiên, cuộc sống hiện đại với việc tiếp xúc nhiều với ánh sáng nhân tạo, đặc biệt là ánh sáng xanh từ các thiết bị điện tử vào ban đêm, có thể gây rối loạn nhịp sinh học, dẫn đến các vấn đề về thị giác, mất ngủ, trầm cảm và các bệnh mãn tính nguy hiểm khác.
Bên cạnh ảnh hưởng đến nhịp sinh học và hormone, ánh sáng còn đóng vai trò quan trọng đối với thị giác. Khoảng 80% thông tin đến não bộ thông qua đôi mắt. Ánh sáng không phù hợp có thể gây căng thẳng và mệt mỏi cho mắt. Do đó, việc hiểu rõ tác động toàn diện của ánh sáng đến sức khỏe là rất quan trọng để tạo ra môi trường sống và làm việc lành mạnh.
